Đức Tân Giáo hoàng Leo XIV, hy vọng sẽ là vị Giáo hoàng của “tái Tân Sự”
Cuối ngày thứ 2 của mật nghị hồng y đã làm cho cả thế giới vỡ òa, khi làn khói trắng đã bay lên từ ống khói của Nhà nguyện Sistine, báo hiệu cho cả thế giới và đặc biệt Giáo hội Công giáo biết rằng “chúng ta đã có giáo hoàng – Habemus papam”. Và khi tên vị hồng y được bầu chọn giáo hoàng được xướng lên, dường như tất cả dân chúng và cánh truyền thông cảm thấy hơi bất ngờ, vì xem ra cái tên không mấy quen thuộc. Sự bất ngờ này đã nằm ngoài mọi đồn đoán trước đó cho những vị hồng y có thể trở thành giáo hoàng. Chúa Thánh Thần đã làm việc ngang qua Giáo hội và xem ra khác biệt với cách người ta nghĩ. Tạ ơn Chúa cho Giáo hội có vị Tân Giáo hoàng với Tông hiệu Leo XIV.
Chắc hẳn, khi chọn danh hiệu Leo XIV, vị Tân Giáo Hoàng muốn dành một sự kính trọng đặc biệt đối với Đức Giáo hoàng Leo XIII (1878 – 1903), vị giáo hoàng của cuối thế kỷ XIX, đầu thể kỷ XX. Qua đây, chúng ta có thể nhận thấy vài điểm tương đồng đậm nét giữa hai vị giáo hoàng này.
Đức Leo XIII với thông điệp Tân Sự “Rerum Novarum” – Đức Leo XIV, hy vọng sẽ là vị giáo hoàng của “tái Tân Sự”
Đức Giáo hoàng Leo XIII đã viết Thông điệp Rerum Novarum(1891) khi cuộc cách mạng công nghiệp và thay đổi chính trị lan rộng khắp châu Âu. Mối quan hệ giữa người sử dụng lao động và người lao động đang thay đổi đáng kể. Cá nhân đã trở nên giàu có, nhưng hầu hết vẫn nghèo, mặc dù họ đã làm việc chăm chỉ. Thông điệp Rerum Novarum của Đức Giáo hoàng Leo XIII nói về tình trạng của giai cấp công nhân trong thời kỳ mà nhiều người ủng hộ cách mạng.
Trong giai đoạn lịch sử này, Giáo hội thừa nhận rằng, việc thiếu công đoàn lao động đã góp phần vào tình trạng bất công, khi nhiều người làm việc trong điều kiện không khá hơn chế độ nô lệ là bao. Một giải pháp do những người theo chủ nghĩa xã hội đề xuất là xóa bỏ hoàn toàn tài sản tư nhân. Đức Giáo hoàng Leo XIII bác bỏ giải pháp này vì “mọi người đều có bản chất là có quyền sở hữu tài sản như của riêng mình”.
[1] Ngài cũng lưu ý rằng “lý do và động cơ thúc đẩy công việc của họ là để có được tài sản.”[2] Thay vì giúp đỡ giai cấp công nhân, việc xóa bỏ tài sản tư nhân chỉ gây tổn hại cho những người mà nó được cho là có lợi.
Trong Rerum Novarum, Đức Giáo hoàng Leo XIII đã phác thảo quyền của người lao động được trả lương công bằng, điều kiện làm việc an toàn và thành lập các công đoàn, đồng thời khẳng định quyền sở hữu tài sản và doanh nghiệp tự do, phản đối cả chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản tự do.
Chính sự ra đời của Thông điệp Rerum Novarum như một dấu mốc chính thức khai mở cho Học thuyết Xã hội của Giáo hội Công giáo. Trong đó, mọi vấn đề của thế giới và của xã hội đều được nhìn dưới cái nhìn của Tin Mừng và giáo huấn đức tin của Giáo hội.
Đứng trước những gì đang xảy ra trong thế giới ngày nay cũng đang có những phân cực về xã hội, chiến tranh và các vấn đề phức tạp khác của xã hội. Giáo hội cần một vị giáo hoàng am tường về xã hội và ngài có khả năng đưa Tin Mừng vào trong bối cảnh xã hội đó và giải quyết các khủng hoảng hiện đại theo tinh thần của Đức Kitô. Có lẽ, Đức Tân Giáo hoàng Leo XIV sẽ bước theo bước chân của Đức Giáo hoàng Leo XIII để viết nên một “Tân Sự” – điều mới mẻ, cho thế giới ngày hôm nay đang trong khủng hoảng của nhiều vấn đề xã hội.
Với tinh thần này, Đức Tân Giáo hoàng Leo XIV cũng là ứng cử viên tiếp nối để thể chế hóa di sản của Đức Giáo hoàng Phanxicô theo hướng liên kết di sản này với truyền thống giáo huấn xã hội Công giáo.
Kế tiếp, sau khi đắc cử, Đức Giáo hoàng Leo XIII đã ngay lập tức tìm cách khôi phục lại học thuyết Tôma (Thomism), hệ thống thần học của Thánh Augustine thành Hippo và Thánh Tôma Aquinô, mong muốn coi đó là nền tảng chính trị, thần học và triết học chính thức cho Giáo hội Công giáo. Ngài nổi tiếng với chủ nghĩa trí thức và những nỗ lực định nghĩa vị thế của Giáo hội Công giáo liên quan đến tư duy hiện đại.
Đức Tân Giáo hoàng Leo XIV xuất thân từ Dòng thánh Augustino và là người đã từng được đào tạo nghiên cứu Giáo luật tại Đại học Giáo hoàng Thánh Tôma Aquinô (Angelicum- Roma), cho nên ngài đã thủ đắc được linh đạo, cũng như học thuyết triết học- thần học của hai vị đại thánh này, và mong muốn rằng, ngài cũng cùng một quan điểm ý thức hệ như Đức Giáo hoàng Leo XIII. Hy vọng với điều này, ngài sẽ vững vàng với học thuyết đức tin tông truyền của Giáo hội, để đối đầu với những học thuyết sai lạc trong xã hội hiện đại. Cho nên, chúng ta sẽ kỳ vọng ngài sẽ vị giáo hoàng làm nên những điều mới cho thế giới- “Tân Sự- Rerum Novarum”. Và đương nhiên, ngài cũng sẽ sẽ phải đối mặt với thử thách, là đi theo bước chân của cố Giáo Hoàng Phanxicô, người được mệnh danh là “giáo hoàng của dân chúng”.
Một điểm tương đồng nữa giữa Đức Giáo hoàng Leo XIII và Đức giáo hoàng Leo XIV là lòng yêu mến Đức Mẹ. Đức Giáo hoàng Leo XIII khi lên ngôi, đã ban hành một bản ghi chép gồm mười một thông điệp của giáo hoàng về kinh Mân Côi, mang lại cho ngài danh hiệu “Giáo hoàng Mân Côi.” Đức Tân Giáo hoàng Leo XIV, khi xuất hiện trên ban công đền thờ Thánh Phêrô, Đức Tân Giáo hoàng đã nhắc đến ngày cầu nguyện với Đức Mẹ Pompei. Ngài đã mời gọi tín hữu cùng cầu nguyện với Kinh Kính Mừng. Ngài đã dành đặc biệt lòng yêu mến của mình và nhớ đến Đức Maria ngay trong những giây phút đầu tiên khởi đầu sứ vụ giáo hoàng của mình và cũng có lẽ, nó đã mang tâm tình của vị giáo hoàng tiền nhiệm là Đức Giáo hoàng Phanxicô về lòng yêu mến Đức Mẹ.
Vị giáo hoàng của truyền giáo và là một vị giáo hoàng gần gũi với tinh thần Vinh Sơn
Khi còn là Giám mục ở ở Giáo phận Chiclayo (Peru), Đức Tân Giáo hoàng Leo XIV, đã cùng làm việc với hiệp hội người homeless của Gia đình Vinh Sơn và đã mở một “villa San Vicente de Paul”, một ngôi làng cho các gia đình nghèo ở địa phương này, và đích thân ngài đã làm phép các ngôi nhà trong làng này như một cử chỉ quan tâm, chào đón và yêu thương dành cho người nghèo, vô gia cư và bên lề xã hội.
Hy vọng rằng, ngài sẽ là tiếng nói của sự khôn ngoan trong một thế giới chia rẽ và rạn nứt, và những năm tháng làm nhà truyền giáo ở Peru, có nghĩa là ngài có thể đưa vào chức giáo hoàng của mình “quan điểm sống còn của Nam bán cầu, đưa tiếng nói từ bên lề lên sân khấu trung tâm”. Đó là tâm tình và đường lối đậm nét của thời Đức Giáo hoàng Phanxicô.
Hy vọng với vai trò người kế nhiệm Đức Giáo hoàng Phanxicô, Đức Tân Giáo hoàng Leo XIV sẽ tiếp tục đường lối mục vụ này trong thế giới, như ngài đã nói trong những lời đầu tiên từ ban công Đền thờ Thánh Phêrô: “Chúng ta phải cùng nhau tìm cách trở thành một Giáo Hội truyền giáo, một Giáo Hội xây dựng nhịp cầu, đối thoại, luôn rộng mở để chào đón như quảng trường này với vòng tay rộng mở. Tất cả, tất cả những ai cần đến lòng bác ái, sự hiện diện, đối thoại và tình yêu của chúng ta.”[3]
Annuntio vobis gaudium magnum: habemus Papam!
Lm Phêrô Phạm Minh Triều, CM
[1] Leo XIII, Rerum Novarum, #6
[2] Leo XIII, Rerum Novarum, #5
[3] Lời chào đầu tiên của Đức Tân Giáo Hoàng Lêô XIV, https://www.vaticannews.va/vi/pope/news/2025-05/loi-chao-dau-tien-cua-duc-tan-giao-hoang-leo-xiv.html
