Cao Viết Tuấn, CM
31. Có người hỏi dân ở đây có ăn cơm không? Và đây là câu trả lời.
CHUYỆN ĂN CƠM
Sau khi cử hành phụng vụ Lời Chúa xong, đang chuẩn bị lên đường đến một giáo họ khác thì ông trưởng giáo họ dặn: Thầy đi cử hành xong thì trở về đây ăn trưa nha. Mình vui vẻ nhận lời ngay, vì ở đây hiếm khi được họ mời cơm, nên không nên từ chối làm họ buồn, với lại, như vậy trưa nay khỏi phải về nhà lục đục nấu cơm lúc 1-2g như tuần trước.
1g, mình cử hành xong Phụng vụ Lời Chúa ở giáo họ thứ hai, liền tranh thủ về. Thật may là trong số của lễ mà giáo dân mang tới, có trái bưởi, thế là mình cầm về làm quà cho nhà ông trưởng giáo họ. Theo tập tục ở đây, mỗi khi đi ăn cơm khách phải đem theo gì đó để góp vô: mấy trái dừa, rổ khoai, nhánh chuối, nhánh cau. Còn mình thường đem theo lon cá hộp, vài gói mì, chai dầu ăn nhỏ…
Về đến nhà ông trưởng giáo họ, mình thấy có rất đông cả đàn ông đàn bà, thanh niên lẫn trẻ con. Hỏi ra mới biết hôm nay họp giáo dân để phổ biến một số chương trình trong năm 2019 này. Nhân dịp này, họ đãi cơm cả làng. Và đúng là đãi cơm đúng nghĩa, bởi vì chỉ có cơm là món ăn duy nhất.
Người ta đổ cơm ra những cái khay, mâm… và họ ngồi với nhau thành nhóm 8-10 người theo giới tính và lứa tuổi: đàn ông, đàn bà, thanh niên, thiếu nữ. Không đồ ăn, không chén, một số người không cần muỗng, họ dùng tay bốc cơm ăn. Ngoài ra, họ nấu những nồi nước lớn, bỏ vào vài gói trà túi lọc và nhiều đường để làm … canh. Mọi người chỉ ăn cơm với một ly nước trà đường như thế.
Thật sự ở đây cơm tự nó là một món ăn được xem là sang trọng rồi, và chỉ trong dịp đặc biệt mới có cơm (thường ngày họ chỉ ăn khoai). Giá 1kg gạo ở đây khoảng 6-7kina (40-50 ngàn đồng) quả là ngoài khả năng của người dân.
32. Khả năng sử dụng tiếng Anh của người dân trên đảo
CHUYỆN HỌC TIẾNG ANH
PNG là quốc gia có ít khách nước ngoài đến nhất thế giới. Đảo Kiriwina nhỏ bé này càng là một nơi ít ai biết và đến. Thế nhưng người dân ở đây sử dụng tiếng Anh rất thành thạo. Họ không hề dùng tiếng Anh bồi (Pidgin) như các vùng khác. Vậy nhờ đâu họ học và sử dụng tốt như vậy, quả là khó hiểu!
Rất ít khách nước ngoài đến đảo, nên người dân rất hiếm khi tiếp xúc với người ngoại quốc. Người nước ngoài sống thường xuyên trên đảo và tiếp xúc nhiều với người dân nhất đó là các nhà truyền giáo. Nhưng như vậy không đủ để làm phát triển khả năng sử dụng tiếng Anh.
Ở trường học, từ năm lớp 3, các em bắt đầu học tiếng Anh và dần dần học các môn bằng tiếng Anh. Vậy mà các em lớp 4-5, thậm chí ngay từ lớp 3 đã có thể giao tiếp bằng tiếng Anh khá tốt.
Thậm chí có những ông bà già không biết đọc viết nhưng vẫn có thể giao tiếp bằng tiếng Anh ngon lành. Nhờ đâu?
33. Trong báo Mục đồng số 9 mới ra, có đăng bài viết của mình về sự xung đột bộ lạc ở PNG. Xin mọi người tìm mua báo đọc nha (quảng cáo dùm báo Mục đồng luôn). Nhưng trong đó chỉ nói tổng quát thôi, bài viết sau đây mới đi vào từng chi tiết cụ thể.
CHUYỆN ĐÁNH NHAU
Chỉ sau hơn một tháng ở đảo, mình mới nghe 3 – 4 vụ đánh nhau xung quanh đây. Một vụ cãi cọ gì đó rồi dẫn tới xung đột. Hai vụ còn lại đánh nhau vì con gái, nghĩa là trai làng khác vào tán gái làng này nên nổ ra xung đột, có vụ đánh nhau 2 ngày mới dứt điểm.
Thật ra người dân đảo Kiriwina vốn được xem là hiền lành khi so với các vùng khác ở PNG nhất là các bộ lạc vùng núi. Các cuộc đánh nhau như vậy là ít, không quá lớn và không để lại hậu quả nghiêm trọng. Nói nôm na chúng chỉ mới ở cấp địa phương, trong khi ở cao nguyên, các cuộc đánh nhau mang tầm mức quốc gia, vì kéo dài liên tục năm này qua năm khác và được báo chí đưa tin. Thậm chí có những vụ đánh nhau giữa các bộ lạc gây tiếng vang trên thế giới khiến Mỹ, Anh phải sợ, nên khuyến công dân của họ không nên đến PNG du lịch.
Mình tận mắt chứng kiến, mỗi khi đánh nhau, tiếng la ó rất man rợ của đàn ông, tiếng la hét của đàn bà và tiếng khóc của trẻ con cùng với tiếng chó sủa và lợn gà cũng kêu inh ỏi, hoà quyện với tiếng sắt thép va vào từ những con dao dài và những thanh sắt. Tất cả tạo nên một dàn đồng ca … hơi lộn xộn.
Những đoàn người bừng bừng khí thế kéo nhau tấn công làng khác, với vũ khí trên tay: dao dài, giáo mác, búa, chông, ống sắt… Thiếu niên 12-13 tuổi cũng bắt đầu được phép tham gia để học hỏi kinh nghiệm chiến đấu. Những ông già không đủ sức chạy cũng một tay chống gậy một tay cầm dao, sát cánh cùng đám trẻ (chủ yếu khích lệ tinh thần bọn trẻ).
Khi có dấu hiệu địch tấn công, người ta thường phòng thủ từ xa ở giữa đường, hòng chặn mũi tấn công. Khi hai bên giáp mặt nhau, họ sẽ la ó và ném đá vào nhau. Bên nào yếu hơn sẽ bị rượt đuổi về tận làng của mình.
Khi tấn công vào làng địch, họ tiếp tục ném đá vào nhau, vào nhà cửa, thậm chí châm lửa đốt nhà (nhà bằng lá dừa nên dễ cháy). Đàn bà và con nít kéo nhau vào rừng núp. Những con heo cũng hoảng sợ nên chạy trốn theo. Chỉ có đàn chó gan dạ vẫn bám trụ lại sủa inh ỏi. Đàn gà thì chạy tán loạn không biết phương hướng nào là an toàn trong khi người người tứ phía đang bừng bừng khí thế. Chính lúc này, dao mà họ mang theo mới được đưa ra sử dụng: chặt cau, dừa, chuối… của đối phương (ít khi nào họ đánh giáp la cà nên không mấy khi dùng dao hay giáo mác đâm chém người).
Những làng lân cận hoặc những làng đồng minh ở xa nghe tin cũng kéo quân đến tương trợ. Khi đó mọi thứ càng trở nên hỗn loạn hơn. Nhưng cũng có những làng xa khi kéo quân đến nơi (chạy bộ) thì cuộc chiến đã tàn. Họ ngồi lại ăn trầu hút thuốc và nghe tường thuật lại về cuộc chiến mà họ bỏ lỡ.
“Máu đổ là chuyện đương nhiên, nhưng chết người thì rất hiếm”, một em bé 7-8 tuổi đã từng chứng kiến rất nhiều vụ đánh nhau cho hay, “đánh nhau một hồi chán là tự nhiên ngưng thôi à”, em khẳng định với mình như vậy khi hai thầy trò đứng coi đánh nhau.
Mấy sơ kể mỗi khi có đánh nhau như vậy, cha xứ trước đây thường vào nhà thờ cầu nguyện xin ơn bình an cho những kẻ đang đánh nhau, nhất là đừng để ai chết, vì như thế sẽ gây nhiều thiệt hại về sau. Mình nói với sơ, nếu mình cầu nguyện khi có đánh nhau, mình xin Chúa cho bọn đánh nhau chết hết, có như vậy thì chỉ sau một vài vụ là mọi người sẽ được hưởng bình an trọn vẹn. Nhưng rồi nghĩ lại, nếu như vậy thì tất cả đàn ông con trai đều chết hết, cũng có nghĩa mình sẽ là người đàn ông duy nhất giữa một đoàn đông đảo phụ nữ, như vậy sẽ rất là không ổn…
(còn nữa)
