Chín điều cần biết về “Dilexi Te”, Tông Huấn đầu tiên của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV

Chín điều cần biết về “Dilexi Te”, Tông Huấn đầu tiên của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV

Đức Giáo hoàng Lêô XIV đã ký Tông huấn đầu tiên của mình, “Dilexi Te” (“Ta đã yêu con”), tại thư viện của Điện Tông tòa tại Vatican vào ngày 4 tháng 10 năm 2025, ngày lễ kính Thánh Phanxicô Assisi, dưới sự chứng kiến ​​của Đức Tổng Giám mục Edgar Peña Parra, Thư ký phụ trách các vấn đề chung tại Phủ Quốc vụ khanh Tòa Thánh.

Và được công bố chính thức vào ngày 9 tháng 10, lễ Thánh Gioan Henry Newman. Dưới đây là chín điều cần biết về văn kiện này.

1. “Dilexi Te” nói về tình yêu thương và sự quan tâm dành cho người nghèo

Tông huấn này được gửi đến “tất cả các Kitô hữu về tình yêu thương dành cho người nghèo”, và khám phá chủ đề này qua lăng kính Kinh Thánh, Giáo huấn của Giáo hội và chứng tá của các thánh.

2. Cả Đức Giáo hoàng Phanxicô và Đức Giáo hoàng Lêô đều đã cùng soạn thảo Tông huấn này

Thông điệp thứ tư và cũng là cuối cùng của Đức Giáo hoàng Phanxicô, “Dilexit Nos” (“Người đã yêu thương chúng ta”), về tình yêu nhân loại và thiêng liêng của Thánh Tâm Chúa Giêsu, được công bố vào ngày 24 tháng 10 năm 2024, gần sáu tháng trước khi ngài qua đời. Trong lời tựa của Tông huấn, Đức Giáo hoàng Lêô lưu ý rằng, Đức cố Giáo hoàng đang chuẩn bị Tông huấn này về việc Giáo hội chăm sóc người nghèo như một phần tiếp theo, và đã đặt tên cho tông huấn đó.

Đức Giáo hoàng Lêô viết: “Tôi rất vui mừng được tự mình biên soạn tài liệu này – bổ sung một số suy tư -và ban hành nó vào đầu triều đại giáo hoàng của tôi, vì tôi chia sẻ mong muốn của vị tiền nhiệm kính yêu của tôi rằng, tất cả các Kitô hữu đều trân trọng mối liên hệ mật thiết giữa tình yêu của Chúa Kitô và lời kêu gọi của Người về việc chăm sóc người nghèo.”

3. Trích dẫn Kinh Thánh và các văn kiện Giáo huấn xã hội của Giáo hội

“Tôi thường tự hỏi, mặc dù Giáo huấn của Kinh Thánh rất rõ ràng về người nghèo, tại sao nhiều người vẫn nghĩ rằng, họ có thể yên tâm bỏ qua người nghèo”, Tông huấn viết.

Với nền tảng Kinh Thánh sâu sắc, “Dilexi Te” khám phá lòng thương xót và công lý đối với người nghèo, như được thể hiện trong cả Cựu Ước và Tân Ước; sự hạ mình của Chúa Giêsu để trở nên người phàm; sự nghèo khó của Người; và chính lời Người nói về ngày phán xét cuối cùng, việc thực hiện các công việc bác ái và cách chúng ta yêu thương người lân cận như chính mình.

Một số văn bản của Giáo hội về công lý xã hội cũng được trích dẫn trong “Dilexi Te”, bao gồm “Rerum Novarum”, “Mater et Magistra”, “Populorum Progressio”, “Sollicitudo Rei Socialis”, “Laborem Exercens”, “Caritas in Veritate” và các văn kiện của Công đồng Vatican II.

4. Bản hòa ca của các tấm gương thánh thiện

Không dưới 33 vị thánh được trích dẫn như những tấm gương thánh thiện trong cách đối xử với người nghèo, bệnh tật, tù đày, thất học hoặc người di cư.

Tấm gương của Thánh Phanxicô Assisi trong việc đón nhận sự nghèo khó được khám phá ngay từ đầu chương đầu tiên của “Dilexi Te” và một lần nữa trong phần về chứng tá của các dòng tu khất thực.

Thánh Stêphanô, vị tử đạo đầu tiên, và Thánh Lôrensô, người đã đưa người nghèo đến trước chính quyền La Mã và nói: “Đây là gia sản của Giáo hội”, được đưa ra như những mẫu gương  về việc các phó tế thực hiện các công việc bác ái được quy định trong Giáo hội sơ khai.

Các giáo phụ đầu tiên của Giáo hội, Thánh Ignatius thành Antioch, Thánh Polycarp và Thánh Justino Tử đạo, cũng đã nói nhiều về các công việc bác ái mà người Kitô hữu nên thực hiện, và được đề cập trong “Dilexi Te.”

Toàn bộ các phần của Tông huấn được dành riêng cho Thánh Gioan Kim Khẩu và Thánh Augustinô với nhiều trích dẫn từ các bài giảng và tác phẩm của các ngài. Trong đó, các thánh khuyến khích người Kitô hữu nhận ra Chúa Kitô nơi những người túng thiếu, rằng việc bố thí là một vấn đề công bằng, rằng Thiên Chúa sẽ không thua kém về lòng quảng đại và rằng “lòng bác ái không phải là tùy chọn, nhưng là một yêu cầu của sự thờ phượng đích thực.”

Những vị thánh gương mẫu khác được đề cập bao gồm Thánh Cypriano, Gioan Thiên Chúa, Camillus de Lellis, Louise de Marillac, Basilio Cả, Biển Đức, Gioan thành Matha, Felix thành Valois, Phêrô Nolasco, Raymond thành Peñafort, Clara thành Assisi, Đa Minh, Joseph Calasanz, Marcellin Champagnat, Gioan Tẩy giả Scalabrini, Frances Cabrini, Teresa Thành Calcutta, Dulce của người nghèo, Benedict Menni, Charles de Foucauld, Katharine Drexel, Oscar Romero, Gioan Phaolô II, Gregorio Cả  và Gregorio thành Nazianzus vì những lời nói, hành động hoặc chỉ dẫn của các ngài trong việc chăm sóc người nghèo, người bệnh, người bị giam cầm, người thất học hoặc người di cư.

5. Khuyến khích thực hành các việc bác ái, chăm sóc tinh thần và bố thí

“Các việc bác ái được khuyến khích như một dấu chỉ của sự thờ phượng đích thực, vừa ca ngợi Thiên Chúa, vừa có nhiệm vụ mở lòng chúng ta đón nhận sự biến đổi mà Chúa Thánh Thần có thể mang lại trong chúng ta, để tất cả chúng ta trở nên hình ảnh của Chúa Kitô và lòng thương xót của Người đối với những người yếu đuối nhất.”

Tông huấn đề cập đến một số cách thực hành các việc bác ái, đặc biệt qua đời sống của các thánh. Đức Giáo hoàng Leo cũng lưu ý rằng chiều kích tinh thần của việc chăm sóc người nghèo là vô cùng quan trọng; rằng bố thí là một vấn đề công bằng; và việc giúp đỡ người nghèo có việc làm tốt hơn củng cố phẩm giá con người và sự tham gia của họ vào công trình sáng tạo của Thiên Chúa.

6. Đề cập đến sự thờ ơ với hoàn cảnh của người nghèo

“Không một Kitô hữu nào có thể coi người nghèo chỉ là một vấn đề xã hội; họ là một phần của ‘gia đình’ chúng ta. Họ là ‘một người trong chúng ta’. Mối quan hệ của chúng ta với người nghèo cũng không thể bị giản lược thành một hoạt động hay chức năng khác của Giáo hội.”

Thái độ thờ ơ trong xã hội và giữa những người Kitô hữu trước hoàn cảnh khốn khổ của người nghèo đều bị lên án.

7. Thiên Chúa ưu tiên chọn lựa người nghèo

Tài liệu này nhiều lần nhắc đến ưu tiên chọn lựa người nghèo.

“Sự ưu tiên” này không bao giờ ám chỉ sự loại trừ hay phân biệt đối xử với các nhóm khác, điều mà Thiên Chúa không thể làm như thế. Nó muốn nhấn mạnh hành động của Thiên Chúa, xuất phát từ lòng trắc ẩn đối với sự nghèo đói và yếu đuối của toàn thể nhân loại. Mong muốn thiết lập một vương quốc công lý, tình huynh đệ và liên đới, Thiên Chúa dành một vị trí đặc biệt trong trái tim Người cho những người bị phân biệt đối xử và áp bức, và Người yêu cầu chúng ta, Giáo hội của Người, hãy đưa ra một lựa chọn quyết đoán và triệt để ủng hộ những người yếu thế nhất.”

8. Một số người có thể thấy những yếu tố gây tranh cãi

Một số phe phái trong Giáo hội và xã hội có thể thấy một số tài liệu tham khảo trong tài liệu này gây tranh cãi.

Sơ Emmanuelle Cinquin, người đã sống và làm việc với những người thu gom rác nghèo ở Cairo, Ai Cập, nhưng cũng có những quan điểm không chính thống về biện pháp tránh thai và luật độc thân của giáo sĩ, được nhắc đến như một nhân chứng của việc làm việc giữa những người nghèo nhất trong số những người nghèo.

Ngoài ra còn có một tài liệu tham khảo về “Hướng dẫn về Một số Khía cạnh của ‘Thần học Giải phóng’” năm 1984 của Bộ Giáo lý Đức tin, trong đó chỉ trích “thần học giải phóng.”

Đức Giáo hoàng Leo XVI trích dẫn “suy tư kịp thời” của Đức Hồng y Joseph Ratzinger, Tổng trưởng Bộ Giáo lý Đức tin và là Đức Giáo hoàng Benedicto XVI sau này, khi đã viết rằng: “Những người bảo vệ sự chính thống đôi khi bị cáo buộc là thụ động, nuông chiều hoặc đồng lõa đáng trách liên quan đến những tình huống bất công không thể chấp nhận được và các chế độ chính trị kéo dài chúng. … Mối quan tâm đến sự tinh khiết của đức tin đòi hỏi phải đưa ra lời chứng hữu hiệu trong việc phục vụ tha nhân, đặc biệt là người nghèo và người bị áp bức, theo cách thần học toàn diện.”

Phần về “các phong trào quần chúng” lưu ý rằng có những phong trào giáo dân thường bị nhìn nhận với sự nghi ngờ hoặc thậm chí bị đàn áp, vì công việc giải quyết các nguyên nhân của nghèo đói, bất bình đẳng, bất công lao động và các vấn đề xã hội khác ảnh hưởng đến người nghèo. “Dilexi Te” cho rằng các tổ chức và chính phủ cần đưa họ vào cuộc trò chuyện khi suy nghĩ về nhu cầu của người nghèo.

Tài liệu cũng đề cập đến truyền thống làm việc vì và cùng với người di cư của Giáo hội – điều mà ngày nay “được thể hiện trong các sáng kiến ​​như các trung tâm tiếp nhận người tị nạn, các sứ vụ biên giới và những nỗ lực của Caritas Quốc tế và các tổ chức khác” – nói rằng sứ mệnh của Giáo hội là hướng đến tất cả những người sống ở vùng ngoại vi.

9. Tông huấn bắt đầu và kết thúc bằng lời của Chúa Giêsu

Lời đầu tiên và lời cuối cùng của “Dilexi Te” cũng chính là lời của Chúa Giêsu – “Ta đã yêu con” (Khải Huyền 3, 9) — khi đã phán với Hội Thánh khiêm nhường và đang bị bách hại của Ngài.

Lm Phêrô Phạm Minh Triều, CM

chuyển ngữ từ www.osvnews.com